Với những người lần đầu bén duyên với thiền môn, tu tập thiền thường bị coi là việc tìm cầu một sự im lìm huyền bí, hoặc là một trải nghiệm hỷ lạc mà người tập phải nỗ lực đạt tới. Thế nhưng, khi nghiên cứu về Ngài Mahāsi cho người mới, người hành thiền sẽ nhận thấy một lăng kính hoàn toàn khác: hành thiền không cốt để biến đổi mình thành một nhân vật khác, mà cốt để thấu hiểu bản thể một cách tường tận ngay tại đây và bây giờ.
Trong các nội dung Ngài Mahasi bài giảng, Ngài luôn đề cao một lý thuyết đơn giản nhưng cực kỳ thâm sâu: hãy nhận thức tường tận mọi biến chuyển của thân và tâm, trong đúng hình hài nguyên sơ của chúng. Người tập không nên dùng sự tưởng tượng, suy diễn logic, cũng chẳng cần gồng mình để đạt được một trạng thái giả tạo nào. Mọi thứ chỉ xoay quanh sự “tỉnh thức” — cái biết liên tục, xác thực và vượt ngoài sự đánh giá.
Ở bước khởi đầu, phương pháp của Ngài Mahāsi là lựa chọn tối ưu vì nó mang tính khoa học, rõ nét và thuận tiện cho việc tập luyện. Người tu tập được hướng dẫn khởi đầu bằng một đối tượng thân thuộc: đó là sự phồng và xẹp của bụng khi hơi thở ra vào. Lúc phồng thì chú niệm là "phồng", lúc xẹp thì chú niệm là "xẹp". Mọi việc chỉ cần đơn giản như vậy. Nếu tâm phóng túng ra ngoài, chỉ việc niệm “suy nghĩ”; khi có tiếng động lọt vào tai, hãy niệm “nghe”. Tránh việc tự ti hay nảy sinh cảm xúc bực bội, rồi khéo léo quay trở về với đề mục căn bản.
Trong khuôn khổ Ngài Mahasi bài giảng, Ngài hằng nhắc nhở: chính sự nhận thức trực tiếp này, nếu được vận hành một cách bài bản và liên tục, sẽ dần hiển lộ bản chất vô thường, khổ và vô ngã của vạn pháp. Hành giả sơ cơ không cần lo lắng về việc chưa hiểu hết kinh điển ngay lập tức. Miễn là thực hành chuẩn xác, tuệ giác sẽ tự động nảy nở theo năm tháng.
Điều đặc biệt quan trọng trong Ngài Mahāsi cho người mới chính là thái độ lúc tập luyện. Bậc Đạo sư không cổ xúy việc nỗ lực quá sức, cũng chẳng đồng tình với sự lười nhác. Quan trọng là duy trì sự nỗ lực điều độ, chánh niệm hài hòa và lòng kiên tâm sắt đá. Hành trì thiền định không phải là một đường đua gay cấn, mà chính là nẻo quay về để nhìn sâu vào từng nhịp đập của thân và tâm.
Không chỉ giới hạn trong lúc here ngồi, Ngài Mahāsi còn hướng dẫn đưa tỉnh giác vào mọi tư thế: đi, đứng, nằm, ngồi. Lúc vận động bước đi, hãy biết là đi; khi dừng lại, hãy rõ biết là đứng. Nhờ vậy, sự hành trì không bị khu biệt trong những giờ tọa thiền, mà hòa quyện và biến thành hơi thở của cuộc sống hằng ngày.
Dành cho những người bắt đầu, hệ thống Ngài Mahāsi cho người mới chính là lối thực hành chân thực và an toàn nhất. Không dựa trên niềm tin không kiểm chứng, cũng không tìm kiếm những kinh nghiệm kỳ ảo. Chỉ đòi hỏi sự trung thực để tự quán chiếu, lòng kiên trì để tiếp bước, và sự hạ mình để học hỏi từ thực tế đang diễn ra trong chính mình. Từ nền tảng ấy, sự hiểu biết sẽ từng bước nảy sinh theo quy luật tự nhiên.